Over de taal van
Deventer (Dèventer)

De taal van Deventer: Sallands

Op de streektaalkaart van Nederland uit de Bosatlas ligt Deventer ligt in het grote donker oranje gebied waar een variant van het Nedersaksisch gesproken die Gelders-Overijssels wordt genoemd. In Overijssel noemen we dat meestal Sallands. Verder naar het oosten, in Rijssen en Markelo bijvoorbeeld, wordt Twents-Graafschaps gesproken volgens Jo Daan, die deze kaart in 1968 tekende voor de Atlas van Nederland.

Bijzonderheden van het Dèventers

1. Lange klinker in èten, göte, kaoken

In een strook langs de IJssel, op het kaartje hieronder het gebied van het Centraal-Sallands genoemd, komen lange klinkers voor in woorden als eten, goot en koken. In Deventer en Wijhe zegt men èten, göte, kaoken. Oostelijker, in Raalte bijvoorbeeld, is het etten, götte, met een korte klinker.

Indelingskaart van het Sallands uit Bloemhoff, H., 'Klank en vormleer'. In: Handboek Nederaksische taal- en letterkunde. Assen 2008, p. 86

2. Stadse kenmerken

Net als Zwolle en Kampen heeft Deventer een r die als een keelklank klinkt, een zgn. brouw-r. Daarmee hangt samen dat de ao voor de r wat meer voor in de mond wordt gearticuleerd en klinkt als öö. In Deventer wordt voor ‘jaar’, ‘gevaar’ gehoord: jöör, gevöör, terwijl het bijv. in Wijhe joor en gevoor is.

3. Oostelijke klinkers

Deventer heeft in de woorden breef, greun en book (‘brief’, ‘groen’, ‘boek’) een 'oostelijke' klinker. In de rest van West-Overijssel wordt vrijwel altijd brief, gruun en boek gehoord.

4. eej, euw, oow

In het Deventers klinken de ee, eu en oo, de hoge middenklinkers als eej, euw en oow, dat wil zeggen: min of meer diftongisch. Dat is typisch voor Deventer, in bijv. Diepenveen komt het niet voor. Enkele voorbeelden:
zeejker ‘zeker’, bleejven ‘bleven’, heuwgte ‘hoogte’, heuwfd ‘hoofd’, zoow ‘zo’, poowten ‘poten’.

Het hele artikel over het Dèventers leest u hier.

Dèventer verhalen op video van Wim Roetert vindt u hier.